-
شنبه, ۸ تیر ۱۳۹۸
-
۵۸۰
پس از پیامبر(ص)، ائمه(ع) نیز برای حفظ جنبه‌های آموزشی مسجد، تلاش‌های ارزنده‌ای انجام دادند. مسجد، ابزارها و موقعیتی را در اختیار دارد که به کمک آن می‌تواند به آموزش و افزایش شناخت دینی نمازگزاران بپردازد. مسجد مکانی است که مسلمانان برای برپایی فرائض الهی و مجالس مذهبی در آن حاضر می‌شوند و این فرصت مناسبی است تا معارف و احکام دین نشر پیدا کند. البته نقش امام جماعت در این میان بسیار مهم است.
این معنا در بیان رهبر انقلاب نیز مشاهده می شود و توجه به ابعاد تربیتی و آموزشی را به ویژه در ماه مبارک رمضان بیان میدارند: « باید در ماه مبارک تربیت و تعلیم به تمام معنا در همهی بُعدهایش در مساجد باشد؛ در محافل دیگر باشد. مساجد را خالی نگذارید»(۱).
براساس یافته های محققان و مورخان این مساله قابل اذعان است که بیش از پیدایش مدرسه، مسجد یگانه مرکز مهم آموزشی، فرهنگی در جهان اسلام بوده است. هرچند برخی از محققان از جایگاه‌های آموزشی دیگری همچون مکتب‌های خانگی و «دارالقرّا» نیز یاد کرده‌اند، ولی فعالیت‌های آموزشی در این مراکز چنان محدود بوده است که ما امروزه اطلاعات قابل توجهی درباره چگونگی آموزش در این مکان‌ها در اختیار نداریم. حال آنکه نام مسجدهای مهم اسلامی که جایگاه فعالیت‌های آموزشی بوده، در تاریخ ماندگار شده است.(۲)
نقش آموزشی(تعلیمی) و پرورشی(تربیتی) مسجد پس از جنبه های عبادی آن، سرآمد دیگر ابعاد است. اساساً پی ریزی مسجد در اسلام، پی ریزی بزرگترین مدرسه اسلامی بود. مسلمانان تا چند قرن پیش، با پدیده ای به نام مدرسه – به معنای غربی و امروزی آن – روبرو نبودند. پیش از پیدایش مدرسه – که تاریخ پیدایش آن به دو قرن نمی رسد – مسجد، یگانه مرکز مهم آموزشی ـ فرهنگی در کشورهای اسلامی بوده است. تا جایی که روزگاری این مسأله در میان فقیهان مطرح بوده که آیا تأسیس مدرسه جایز است یا نه؟!(۳)
لذا رهبر انقلاب، در اواخر دهه شصت، اهمیت آگاهی بخشی و توجه به ابعاد تعالی انسان و تربیت مخاطبان مسجد را اینگونه بیان میدارند: « ما در مساجد و منابر، در مجالس قرآن و در همه جماعات دینی که مردم دارند، باید مردم را انذار کنیم. بحمدالله حرکت آگاهی بخشی سیاسی و اجتماعی و دید وسیع سیاسی به مردم دادن، از پیش از انقلاب شروع شد؛ امروز هم هست و ادامه دارد و ادامه خواهد داشت. در کنار این اگاهی بخشی، باید روح معنویت را در مردم بیدار کرد.»(۴)
انجام فعالیت های تربیتی و آموزشی در نگاه رهبر انقلاب اسلامی، نیازمند جذب نوجوانان و نسل جدید به همراه برنامه ریزی دقیق و اجرای برنامه های متنوع و اثرگذار و پرهیز از فعالیت های کلیشه ای است، لذا ایشان تأکید دارند که: « … بایستی برای جوان ها جایگاه خاص در مسجد ایجاد کرد؛ یعنی واقعاً باید برای جذب جوان برنامه‌ریزی کرد. نه اینکه ما با حضور میان‌سال و پیرمرد در مسجد مخالفیم؛ نه، مؤمنین همه باید بیایند به مسجد و استفاده کنند، امّا جوان ها را باید جذب مسجد بکنیم. اینکه جوان مسجد را خانه‌ی خود و جایگاه خود بشناسد و به آن اُنس پیدا کند و رفت‌وآمد پیدا بکند، خیلی برکات دارد. کار را در جامعه جوان ها انجام می دهند، پیشران حرکت های اجتماعی جوان ها هستند، این ها هستند که کار می کنند، تلاش می کنند. جاذبه‌ی برای جوان برخلاف آنچه بعضی تصوّر می کنند، گذاشتن میز پینگ‌پنگ نیست.»(۵)
رهبر معظم انقلاب در ادامه یکی از راهکارهای ترویج نگاه تربیتی به مساجد را در شناسایی و ترسیم مساجد الگو می دانند که بسیاری از انسان های نمونه همچون شهدا در این محافل رشد یافتند؛ لذا باید چنین مساجدی مورد بهره مندی متولیان مساجد و مسئولین تربیتی قرار گیرد « هرکدام از این مساجد می تواند یک سرگذشت واقعیِ جذّابِ درس‌آموزی داشته باشد برای کسانی که امروز در مسجدند و کسانی که فردا به این مسجد خواهند آمد؛ این را در قالب های گوناگون می شود درآورد؛ این ها را می شود تبیین کرد. چقدر از این مساجد هستند که شهدای نام‌آوری در این مساجد تربیت پیدا کردند، بعد خارج شدند و در راه خدا به شهادت رسیدند؛ این تاریخ را ما بایستی حفظ کنیم.»(۶)
البته در منظومه فکری رهبر انقلاب فعالیت های تربیتی و آموزشی تنها محدود به مساجد نیست، بلکه هر مکان و محفلی که می تواند بر حول محور نماز و قرآن شکل بگیرد، می تواند کارکرد تربیتی و آموزشی خویش را ایفا کند: « در سخنرانی های دینی در مساجد و غیره بارها و بارها معارف نماز نیز همچون مسائل آن بازگو شود. نشانه ی دیگر آن است که در همه ی اماکن و ساختمان های عمومی و دولتی، نمازخانه ای در خور دیده شود و نمازگزاران در همه جا برای همه، کاری در دسترس به شمار آید.»(۷)
(۱) بخشی از پیام رهبری به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز، .۱۳۸۹/۰۷/۲۰
(۲) عسکری، اسلام پور، مهمترین شاخصه‌های مسجد طراز اسلامی/ مسجد، پایگاه وحدت اجتماعی خبرگزاری مهر، بخش دین و اندیشه ، انتشار یافته در تاریخ: ۱۱ تیر ۱۳۹۲، به آدرس:. mehrnews.com/news
(۳) شبلى، احمد. موسوعه النظم و الحضاره الاسلامیه (۶) المجتمع الاسلامى (عربى). چاپ ششم: قاهره، مکتبه النهضه المصریه، ۱۹۸۶ م. ۳۵۳ ص.
(۴) بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در جمع روحانیون و ائمه جماعات، .۱۳۶۹/۱۲/۲۲
(۵) بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران، .۱۳۹۵/۰۵/۳۱
(۶) همان.
(۷) بخشی از پیام رهبری به مناسبت گردهمایی سالیانه نماز، .۱۳۷۳/۰۶/۱۰
